گروههای نژادی ساکن درافغانستان
دوستان عزیز! نقشه ای راکه ملاحظه میفرمایید ازموسسه معروف نشنال جیوگرافیک است البته برخلاف نام پر آوازه این موسسه این نقشه ای را که ملاحظه می فرمایید دارای نقایصی
مشهودی بویژه در مورد استقرار مکانی بعضی از طوائف هزاره می باشد.نقشه های گوناگون
گروههای نژادی ساکن در افغانستان را که من تا کنون دیده ام هر کدام دارای نقایصی بوده اند
ولی نقشه نسبتا کامل ودقیقی را که در رابطه با این موضوع دیده ام مربوط به اطلس قدیمی
افغانستان محصول موسسه جغرافیایی سحاب ایران است که به سفارش دولت افغانستان در
زمان داوودخان بچاپ رسیده است درنقشه گروههای نژادی این اطلس که احتمالا از یک منبع
فرانسوی برداشته بودند درمورد استقرارمکانی قومیتهای گوناگون افغانستان دقیق تر برخورد
شده بود از جمله در ان نقشه هزاره های ایماق قلعه نو ( بادغیس ) را هم می شد ملاحظه
کرد .
تصاویری از تیپ های نژادی
وطوائف گوناگون ترک
۱ ـ تصویر خانواده ای از قوم قزاق ـ قزاقستان...
۱ـ تصویر مردی از قوم اوزبیگ ـ اوزبیکستان...
تصویر مردی از قوم هزاره* ـ افغانستان...
۲ ـ تصویر کودکی از قوم اویغور با کلاه پاپاق ـ چین...
تصویر کودکی از قوم تاتار با کلاه قالپاق ـ چین...
۱ ـ تصویر مردی از قوم ترکمن با کلاه پاپاق ـ ترکمنستان...
*دوستان عزیز! عمامه و هم لباسی که بین مردم هزاره بویژه نسل گذشته رایج بوده٫چیزی
است که ما ان را از همسایگان یاد گرفته ایم و این نوع لباس جزء البسه بومی ملت ما نبوده
و نیست ٫ در گذشته ( حتی ۳۰ یا ۴۰ سال قبل ) طبق تصاویر و هم سفرنامه های بجا مانده
از سیاحان و... پوشش مردم هزاره غیر از این چیزی است که الان میبینید٫درگذشته پوشش
( لباس ) مردم هزاره بیشتر انواع چپن٫ ماشیو و... بوده و برای پوشش سر نیز از نوعی کلاه پوستی ( بنام پاپاق یا قالپاق ) استفاده می کرده اند .
وجه تسمیه
و مطلبی زبان شناسانه در مورد نام
چینگگیز*
تصویر انتزاعی چینگگیزخان :
از گالری پرتره های امپراطوری چین**
چینگگیز :
دربیشتر منابع کهن مغولی( SS, L-AT,B-AT,L-MNT.H-MNT ) به صورت چینگگیس(cinggis )
درزبان رایج درجمهوری مغولستان که درواقع گویش قوم خالخا(قالقا = Qalqa) است به صورت
Cingis ( = چینگس ) و تنها در نوشته های بازمانده به خط چهارگوشه ( Dorbeljin usug ) که
در روزگار قوبیلای قاآن ٫حپاگس پا ( Hpags-pa ) راهب بودایی تبتی به دستور قاآن ٫ انرا برای نگارش زبان مغولی برساخته بودJinggis (=جینگگیس) ضبط شده است (Poppe: 48 )درباره
ریشه واژگانی و معنای این لقب هنوز پژوهندگان به نظرگاه واحدی دست نیافته اند و معنای
واقعی ان بدرستی دانسته نیست .
دورفر پیشنهاد گروهی از پژوهشگران را برای ریشه و معنای ان اورده ( D1-312 ) و خویشتن
هیچیک را نپذیرفته است ٫ و بر ان باور است که « چینگگیز » نام ممنوع یا تابویی است که
مغولان شاهان را پس از مرگ بدان می نامیدند :
( Meine Personliche meinung : Es hat im MO . eine Tabui sierung von Herscher - nam
( en nach deren tode gegeben . D1/314
از میان نظرگاههای گوناگون ( که برخی از انها سخت عامیانه و بیپایه است همانند : چینگگیز
= جنگ انگیز ( فارسی ) دوگونه ان درخور و شایان توجه است :
۱ــ چینگگیز = چینگگیس [ = cing = استوار ٫ نیرومند ٫ راست ٫ صادق ٫ خالص + S نشانه
جمع در زبان مغولی ] . مولف جامع التواریخ نیز با این نظر همراه است ( ر .ک .جامع التواریخ
٫ همین نشر .ص ۱۶۷ و ص ۴۲۱ و ص ۵۷۱ ) به گفته دورفر ( D1/314 ) دوسون مورخ نامی فر
انسوی و مولف تاریخ مغول نیز بر این نظر بوده است .
۲ــ چینگگیز = چینگگیس ( مغولی ) = تنگیز ~ دنگیز (= Dangis ~ Tangiz )« ترکی » =دریا
زیرا « ت » در واژگان ترکی دخیل در مغولی تبدیل به « چ » شده است . نامدارترین مدافع این
نظر سرجرارد گلاوسون ( Sir Gerard Clauson ) آست ( Clauson :Studies ) به گفته دورفر ٫
پلیو ( Pelliot ) و کوتویچ ( Kotwicz )و رامستد ( Ramtedt ) وعثمان توران نیز بر این باور بودند
اما نباید از نظر دور داشت که :
۱ــ اگر چه نمونه چندی از « ت » میانین در واژگان ترکی درامده به مغولی میشناسیم که در
این ٫ تبدیل به « چ » شده است اما از « ت » اغازین ترکی تبدیل شده به « چ » در مغولی
نمونه دیگری در دست نداریم ٫ یا دست کم نویسنده این یادداشت نیافته و ندیده است .
۲ ــ واژه تنگیز ( Tengiz ) ترکی تنها با تبدیل « ز » پایانی ان به « س » و به صورت Tenggis
(= تنگگیس ) در کهن ترین متن مغولی بازمانده یعنی ( Mongqol-un Niuca Tobca , an ) یا
« تاریخ سری مغول » وجود دارد .
درسر اغاز این متن درباره « بورته چینو » ( نیای اعلای چینگگیزخان در روایت تاریخ سری و
جامع التواریخ ) و همسرش « قورامال » امده است :
...Tenggis Ketulju irebe...
« ...از دریا گذشتند (و ) امدند...».
( Haenich - MNT , Ligeti - MNT )
*مطلب فوق را از کتاب معروف و ارزشمند « جامع التواریخ » برداشته ام این کتاب ( چاپ جدید)
توسط اقای محمد روشن ومصطفی موسوی تصحیح وتحشیه شده است امتیاز ویرایش جدید
نسبت به نسخه های قبلی جامع بودن و هم استفاده از یک زبان شناس اشنا به زبانهای «
ترکی » و « مغولی » میباشد ٫ ناگفته نباید گذاشت که مولف این کتاب که جز منابع معتبر و
دست اول تاریخ مغول بویژه ایلخانان ایران محسوب میشود از معروف و با نفوذترین وزرای دوره
ایلخانی میباشد ٫ درضمن اقای رشیدالدین فضل الله همدانی یعنی مولف کتاب اصالتا یهودی
بوده اند .
**این تصویر را از یک سایت اینترنتی برداشته ام ٫ ولی توضیح پایین ان از یک کتابی در مورد
مغولها که عین تصویر را در خودداشت برداشته ام .